Rijksmuseum aan de Maas
Bonnefantenmuseum Maastricht
Ebeltje Hartkamp-Jonxis
Hoofdconservator textiel Rijksmuseum Amsterdam
Toen Peter van den Brink, hoofdconservator Oude Kunst van het Bonnefanten, begin 2001 naar Amsterdam reisde om een keuze te maken voor de presentatie Rijksmuseum aan de Maas, viel hij wat de wandtapijten betreft met zijn neus in de boter. Ebeltje Hartkamp-Jonxis was bezig met het maken van een bestandscatalogus van alle wandtapijten in het Rijksmuseum.
“Peter van den Brink heeft eigenlijk een dubbele keuze gemaakt. Vier wandtapijten zijn nu in het Bonnefantenmuseum opgehangen; van een tapijtreeks die in zijn geheel zal worden getoond, zijn twee exemplaren al in Maastricht, maar nog niet op zaal. Het geven van wandtapijten in bruikleen is een hele ingewikkelde procedure. Ten eerste is het maken van een keuze moeilijk. Je kunt een wandtapijt niet even als een schilderij tegen de muur zetten om het te bekijken. Zo’n tapijt heeft al snel een hoogte van 3.50 meter en dat rol je niet een-twee-drie uit. Dan moet er nog het een en ander worden gedaan, zoals het aanbrengen van een nieuwe voering en klittenband om het tapijt op te hangen. In sommige gevallen is er zelfs een uitvoerige conservering nodig. Daarom is het altijd zaak de restaurator in een vroeg stadium bij de keuze te betrekken. Die stelt ook de condities wat klimaat en licht betreft in de ruimte waar het tapijt komt te hangen.
De wandtapijten die nu op zaal hangen zijn alle vier in de 16de eeuw in de Zuidelijke Nederlanden geweven. Brussel was toen het belangrijkste centrum voor wandtapijten in Europa. Eén tapijt is echt een topwerk en dat is de zogenaamde verdure met het wapen van Karel V. Een verdure is een wandtapijt waarop voornamelijk bloemen en planten zijn afgebeeld. Karel V bestelde een aantal tapisserieën bij Willem de Pannemaker, die hofleverancier was van de Habsburgers. Het wandtapijt kwam later terecht in het Kunsthistorisches Museum in Wenen, dat het in de jaren ’30 van de twintigste eeuw aan een Joodse bankier in Amsterdam verkocht. Deze ging net vóór de oorlog failliet en het tapijt belandde na de oorlog in het Rijksmuseum. Het weefsel met gouddraad is van een buitengewoon hoge kwaliteit. Waarschijnlijk nam Karel V de verdure mee op reis om op te hangen in zalen waar hij vergaderde. Het is heel leuk om dit wandtapijt in Maastricht te tonen, omdat hoe zuidelijker je komt, hoe bekender en meer present Karel V was. De Noordelijke Nederlanden dienden de Spaanse koning wel, maar hij was in die contreien toch niet echt aanwezig.
Bovenstaande tekst vormt een onderdeel van de reportage Rijksmuseum aan de Maas, gepubliceerd in het Bonnefanten magazine dat ik in samenwerking met vele anderen maakte. De afbeelding toont een detail van de verdure met het wapen van Keizer Karel V. Het wandtapijt van Willem de Pannemaker hangt inmiddels weer in het prachtig gerestaureerde Rijksmuseum in Amsterdam.
